การฟื้นฟูเส้นเอ็นไขว้หน้าข้อเข่า หลังการผ่าตัด

หลังการผ่าตัด ช่วงอาทิตย์แรก – อาทิตย์ที่ 2

• ลดอาการปวด และบวมบริเวณข้อเข่า
• สามารถควบคุมการหดตัวของกล้ามเนื้อต้นขาได้ดี
• สามารถเหยียดขาได้สุด
• ป้องกันเส้นเอ็นที่นำมาทำgraft (ทดแทน) หลังการผ่าตัดให้ได้รับการฟื้นฟูสภาพ

• RICE: พักการใช้งานข้อเข่า โดยการใช้อุปกรณ์ประคองเข่า เพื่อลดอาการปวด และป้องกันข้อเข่า ร่วมกับการประคบเย็น อย่างน้อย 20 นาที 3-4 ครั้งต่อวัน และยกขาขึ้นสูงเพื่อลดบวม และลดความดันในเนื้อเยื่อ เพื่อลดอาการปวด
• ลงน้ำหนักขาที่ได้รับการผ่าตัดเท่าที่สามารถทำได้ โดยใช้ไม้ค้ำในการช่วยพยุงตัวเวลายืน หรือเดิน
• ใช้อุปกรณ์พยุงข้อเข่า ในช่วง 2 อาทิตย์แรกหลังการผ่าตัด พยายามใส่ตลอดเวลา ยกว้นตอนออกกำลังกาย และนอน
• ไม่ควรงอเข่ามากกว่า 30 องศา ในช่วง 2 อาทิตย์แรกหลังการผ่าตัด
• ไม่ควรปล่อยขาข้างที่ได้รับการผ่าตัด โดยไม่มีอุปกรณ์ช่วยพยุง

• Knee extension: นอนหงาย ขาเหยียดตรง เอาผ้าขนหนูมาม้วนๆ แล้วนำไปวางไว้ที่ส้นเท้า ให้ขาได้มีการเหยียดสุด
• Heel slide: นอนหงาย งอเข่าลากเท้าเข้าหาสะโพก (ในกรณีที่ใช้เส้นเอ็นของhamstring เป็นgraft ยังไม่ควรทำท่านี้ ควรรอ ประมาณอาทิตย์ที่4-6)
• Static quads: นอนหงาย ขาเหยียดตรง ให้เกร็งกล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้า คล้ายกับการกดเข่าติดเตียง แต่ไม่มีการยกส้นเท้าออกจากเตียง
• Straight leg raise (SLR): นอนหงาย และยกขาขึ้นตรงๆ

อาทิตย์ที่ 2 (เพิ่มท่าออกกำลังกาย)

• Partial squats: ย่อเข่าลงไม่เกิน 30 องศา (จับเก้าอี้ หรือโต๊ะ ขณะออกกำงกายท่านี้)
• Toe raises: เขย่งส้นเท้าขึ้น (จับเก้าอี้ หรือโต๊ะ ขณะออกกำงกายท่านี้)
• Prone knee hangs: นอนคว่ำ ปลายเท้าพ้นเตียง (ขาเหยียดตรง)
• Hamstring curl: นอนคว่ำ งอขาเข้าหาสะโพก (ในกรณีที่ใช้เส้นเอ็นของhamstring เป็นgraft ยังไม่ควรทำท่านี้ ควรรอ ประมาณอาทิตย์ที่4-6)

ช่วงที่ 2 อาทิตย์ที่ 3-6

• ลดอาการปวด และบวมบริเวณข้อเข่า
• สามารถงอเข่าได้ 100 – 120 องศา
• เพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อรอบๆข้อเข่า
• สามารถควบคุมการเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อ และข้อเข่าได้ดี

• ประคบเย็นบริเวณข้อเข่า 20 นาที วันละ 2-3 ครั้ง เพื่อลดอาการปวด และบวม
• ไม่ควรออกกำลังกายในท่านั่ง แล้วเตะขามาด้านหน้า โดยที่มี หรือไม่มีน้ำหนักมาถ่วงที่ขา
• ควรเน้นออกกำลังกายในท่า squats and lunges
• ออกกำลังกายในน้ำ เช่นการเดินในน้ำ แต่ยังไม่ควรเตะขาในน้ำ

• ยังคงทำท่าออกกำลังกายแบบเดียวกับช่วง 2 อาทิตย์แรก แต่ให้เพิ่มองศา และจำนวนครั้ง
• จักรยานปั่นอยู่กับที (Stationary bike): ปั่นจักยานอยู่กับที แต่ให้ระวังการงอเข่าที่มากเกินไป อาจใช้วิธีปรับเบาะที่นั่งให้สูง เข่าจะได้ไม่งอมากจนเกินไป และยังไม่ควรปรับให้มีแรงต้านขณะออกกำลังกาย
• Lunges: ให้ขาข้างที่ผ่าตัดอยู่ด้านหน้า
• Leg press: ใช้เครื่อง leg press machine โดยจะให้ดันขาไปด้านหน้า ช่วงแรกอาจใช้น้ำหนักน้อยที่สุด
• Step ups: ก้าวขาขึ้นstep โดยให้ขาข้างที่ผ่าตัดเป็นขาข้างที่ขึ้นก่อน ให้เริ่มจากระดับความสูงเล็ก
• Bridging: ท่านอนหงาย ชันเข่าขึ้นทั้ง 2 ข้าง จากนั้นให้ยกสะโพกขึ้น
• Hip abduction: ท่านอนตะแขง ขาข้างที่ผ่าตัดอยู่ด้านบน เหยียดขาตรง และเตะขาขึ้น
• ท่าออกกำลังกายเพื่อฝึกการทรงตัว เช่น ยืนเท้าต่อเท้า และยืนขาเดียว

ช่วงที่ 3 อาทิตย์ที่ 7-12

• ไม่มีอาการบวมบริเวณรอบข้อเข่า
• สามารถงอเข่าได้เต็มช่วงการเคลื่อนไหว
• สามารถทรงตัวได้ด้วยขาข้างที่ผ่าตัด
• ยังคงเน้นเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อบริเวณเข่า

• ออกกำลังกายในน้ำ หรือว่ายน้ำในท่าฟรีสไตล์ แต่ยังไม่ควรว่ายในท่ากบ (breast stroke) จนถึงช่วงประมาณเดือนที่ 4 หลังผ่าตัด (ขึ้นอยู่กับดุลพินิจของหมอ และนักกายภาพบำบัด)
• เดินบนลู่วิ่ง หรือพื้นราบ ไม่ควรเดินบนพื้นที่มีความลาดชัน
• ปั่นจักรยานอยู่กับที่ แต่อาจเพิ่มแรงต้านมากขึ้น
• เริ่มออกกำลังกายในท่านั่งเตะขา (leg straight against resistance)ให้เริ่มออกกำลังกายในอาทิตย์ที่ 8 (ขึ้นอยู่กับดุลพินิจของหมอ และนักกายภาพบำบัด)

• Single leg squat: ยืนขาเดียว (ข้างที่ได้รับการผ่าตัด)ย่อตัวลง บาลานน้ำหนักไว้ที่ขาด้านเดียว เทน้ำหนักมาด้านหลัง เกรงสะโพกและขา
• ยังคงออกกำลังเพื่อฝึกการทรงตัว (balance exercise) แต่อาจเพิ่มความยากโดยการให้ออกกำลังกายบนพื้อผิวที่ไม่เสถียร เช่น bosu ball หรือ dura disc
• Single leg balance with resistance: ยืนเท้ากว้างเสมอไหล่ โดยที่จะใช้ elastic band รอบข้อเท้าข้างที่ไม่ได้ผ่าตัด ส่วนขาข้างที่ผ่าตัดให้ยืนงอเข่าเล็กน้อย จากนั้นให้ขยับขาข้างที่ไม่ได้ผ่าตัดไปในทิศทางต่างๆ
• Side crab walk: ย่อเข่าลงทั้ง 2 ข้าง คล้ายๆท่าsquats แต่ย่อน้อยกว่า โดยจะมี elastic band อยู่รอบข้อเข่า จากนั้นให้ก้าวขาออกไปทางด้านข้าง
• ยืดกล้ามเนื้อ quadriceps
• ออกกำลังกายกล้ามเนื้อขาโดยใช้เครื่อง leg press machine อาจจะเพิ่มน้ำหนัก หรือจำนวนครั้ง
• ปั่นจักรยานอยู่กับที่ เพิ่มแรงต้านขณะปั่น เพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อขา

ช่วงที่ 4 เดือนที่ 3-6

• สามารถ squats ได้เต็มช่วงของการเคลื่อนไหวโดยที่ไม่มีอาการเจ็บ
• สามารถกลับไปวิ่งได้
• สามารถทรงตัวได้ด้วยขาข้างที่ผ่าตัด โดยไม่มีอาการเจ็บ
• มีความมั่นคงของข้อเข่าที่ดี
• สามารถเคลื่อนไหวข้อเข่าได้เต็มช่วงการเคลื่อนไหว และไม่มีอาการปวด หรือบวม

• มีการฝึกความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ รวมถึงการทรงท่า โดยการเพิ่มความยากมากขึ้น
• ยังคงออกกำลังกายในน้ำ เช่นการว่ายน้ำ เดินในน้ำ
• เริ่มมีการออกแบบโปรแกรมการวิ่ง แต่ยังคงเน้นการวิ่งบนพื้นราบ
• เริ่มให้มี Plyometric exercise หรือก็คือการออกกำลังกายที่ใช้ความแข็งแรงและความเร็ว ในการหด และคลายตัวของกล้ามเนื้อทำให้เกิดกำลังกล้ามเนื้อเพื่อการเคลื่อนไหวอย่างรวดเร็ว ฉับพลัน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้เกิดความแข็งแรงของกล้ามเนื้อมากที่สุด ใช้ระยะเวลาน้อยที่สุด ซึ่งมีลักษณะของการฝึกที่หลากหลายรูปแบบ เป็นการนำการฝึกกระโดดแบบต่างๆ  เช่น การกระโดดสูง การกระโดดยกเข่าสูง เป็นต้น
• เริ่มให้ออกกำลังกายในท่าทางจำเพาะของกีฬาบางประเภท

• ยังคงทำท่าออกกำลังกายแบบเดียวกับช่วงก่อนหน้า แต่ให้เพิ่มแรงต้าน และจำนวนครั้ง
• Nordic eccentric hamstring exercise: หาที่ล็อคข้อเท้าทั้งสองข้างเอาไว้หรือให้คนช่วยจับข้อเท้าทั้ง 2 ข้าง ยืดอก-ตัวตรง ตั้งฉากกับพื้น จากนั้นค่อยๆเอนตัวไปทางด้านหน้าให้ได้ระยะเท่าที่ทำได้ พยายามเกร็งต้านไว้ให้ได้มากที่สุด แล้วค่อยๆเอนตัวกลับมาในตำแหน่งเดิม
• กระโดด เช่น Squat Jump หรือ Box Jump ให้ระวังข้อเข่าไม่ให้บิดเขาด้านใน หรือออกด้านนอก                  

ช่วงที่ 5 เดือนที่ 6-9 กลับไปเล่นกีฬา

• รู้สึกมั่นใจที่จะกลับไปเล่นกีฬาเหมือนเคย
• สมารถกลบไปเล่นกีฬาที่เคยเล่นได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ
• สามารถกระโดดขาข้างเดียว หรือ squats ด้วยขาข้างเดียวได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• ออกแบบโปรแกรมเฉพาะสำหรับการเล่นกีฬาชนิดนั้นๆในแต่ละบุคคล